Қазақстаннан Әлемге: Турловтың Білім Берудегі Шахматқа Көзқарасы
Көптеген елдердің — әсіресе Орталық Азияның, Үндістанның, Арменияның, Шығыс Еуропаның және Скандинавияның мәдениеті мен білім беру жүйесінде шахмат дәстүрлі түрде ерекше орын алады.
Бүгінгі таңда, көп ғасырлар бұрынғыдай, отбасындағы осы ежелгі ойын туралы білім үлкенінен кішісіне стратегиялық ойлауды дамытып қана қоймай, мінез-құлықты да қалыптастырады деген сеніммен беріледі.
Қазіргі заманғы зерттеулер классикалық спорт аясынан шығып кеткен шахмат ең танымал онлайн ойындардың біріне айналғанын растайды. Шахмат ойыны есте сақтау мен шоғырлануды жақсартады, креативтілікті дамытады, тәуекелдерді бағалауға, қарсыласты құрметтеуге және өз шешімдері үшін жауапты болуға үйретеді. Әсіресе, бала кезінен бастап — ми барынша сезімтал, ал жаңа когнитивтік дағдылар тереңірек орныққан және бүкіл өмірге әсер еткен кезде ойнау пайдалы.
Шахматқа әуестенген оқушылар математика, жаратылыстану ғылымдары мен тіл үйренуден жақсы нәтиже көрсетеді. Алайда шахматта ең негізгі үйрететін нәрсесі — қадамдарды алдын ала есептей білу және қиындықтар алдында табандылықты сақтай білу.
Nasdaq биржасында тіркелген Freedom Holding Corp. бас директоры, сондай-ақ Халықаралық мектеп шахмат федерациясының (ISCF) басшысы Тимур Турлов шахматты бай тарихы бар ойын ғана емес, болашақтың көрінісі деп санайды.
«Шахмат киберспорттың ең танымал бағыттарының бірі — зияткерлік дәуірдің символына айналады, онда күш емес, ойлау күші жеңеді. Қазірдің өзінде миллиондаған адамдар шахмат турнирлерін онлайн режимінде тамашалайды, ал стримерлер, харизматикалық комментаторлар, нақты уақыттағы талдаушылар және жасанды интеллект шахматты бірнеше жыл бұрын ойлағанымыздан әлдеқайда қызықты етеді. MMA және UFC, абайлаңыз!»— дейді ол.
2025 жылғы тамызда, жаздың ортасында, АҚШ астанасы спортты, интеллект пен білімді біріктіретін ауқымды іс-шараны — Мектеп командаларының дүниежүзілік чемпионатын (World Schools Team Championship, WSTC), оқушылар арасында шахмат бойынша басты әлемдік жарыстарды өткізеді. Бірнеше күн бойы Вашингтондағы Episcopal High School кампусы әлемнің түкпір-түкпірінен жүздеген жас шахматшыларға арналған аренаға және шахматтың білім беру күшіне сенетін педагогтар, тренерлер мен зерттеушілер арасындағы диалог алаңына айналды.
Чемпионатты Тимур Тұрловтың басшылығымен Халықаралық шахмат федерациясы (FIDE) мен ISCF ұйымдастырды және ол 2025 жылдың 2-7 тамызы аралығында өтеді. Оған Жаңа Зеландия, Кения, Армения, Қазақстан және Өзбекстан сияқты 40-тан астам елдің мектеп командалары қатысуда. Әрбір команда төрт негізгі ойыншыдан, бір қосалқы және капитаннан тұрады.
«Әр түрлі елдерден келген 50-ден астам команданы, күлімдеген жүздерді, керемет энергияны көру — ол жай ғана турнир емес. Бұл бірлік, достық және білім күшінің мерекесі», — деді Турлов ашылу рәсімінде.
WSTC 2025 жаһандық FIDE миссиясын жүзеге асырудағы тағы бір маңызды қадам — мектептегі білім берудегі шахматтың рөлін нығайту және идеялар алмасу үшін бірегей халықаралық платформалар құру. Бірінші турнир 2023 жылдың тамызында Ақтауда (Қазақстан) Қазақстан шахмат федерациясының, FIDE және Freedom Holding Corp. қолдауымен өтті.
Турнирдің табысы 2024 жылдың қыркүйегінде ресми түрде FIDE аффилирленген органы ретінде құрылған Халықаралық мектеп шахмат федерациясын (ISCF) құруға шабыт берді. Жаңа ұйымның басшысы Қазақстан шахмат федерациясының президенті және Freedom Holding Corp. бас директоры Тимур Турлов болды.
Турловтың айтуынша, Қазақстанда шахматтың қарқынды дамуы байқалады:
«Жыл өткен сайын шахмат ойнайтын балалар саны көбеюде, біз жастар арасында шахматқа деген қызығушылықтың артқанын көріп отырмыз. Қазірдің өзінде жүздеген жас чемпиондар шахматты хобби ретінде ғана емес, ерекше ойлау стилі ретінде қабылдайды», — деп атап өтті ол.
Турлов балалардың кезекті турнирін өткізуді ғана емес, әлемнің түкпір-түкпірінен келген педагогтар мен сарапшылардың өз тәжірибелері мен идеяларымен бөлісе алатын кездесу кеңістігін құруды мақсат етіп қойды.
Сондықтан да чемпионат тарихында алғаш рет 4-5 тамызда турнирмен қатар бірегей Smart Moves Summit — халықаралық конференция өткізіледі. Оған мектеп басшылары, ғалымдар, EdTech саласының мамандары, 20-дан астам елдің бизнес-серіктестері мен жаттықтырушылары қатысады.
Турлов атап өткендей, мәселе спорт түрі ретінде шахматта ғана емес: «Біз білім беру, ойлау және халықаралық ынтымақтастықтың болашағы туралы айтып отырмыз. Дәл осы жерде идеялар пайда болады, байланыстар нығайып, нақты прогресс басталады».
